Czerwony, żółty, zielony czy niebieski? Czyli o różnicach w typach zachowań członków zespołu na podstawie Teorii Kolorów T. Eriksona

Zarówno w życiu prywatnym, jak i zawodowym natrafiamy na różne osoby. Z jednymi łatwo nam znaleźć wspólny język, jednakże styczność z innymi nierzadko przyprawia nas o ból głowy. Współpraca z pewnymi osobami idzie jak z płatka, podczas gdy z niektórymi toczy się opornie. Źródeł takiego stanu rzeczy można upatrywać w różnicach, jakie między nami występują i wpływają na nasze zachowanie.

Jednymi z najbardziej istotnych zagadnień dotyczących odmienności zachowania każdego z nas są kwestie osobowości i temperamentu. Zrozumienie tego, dlaczego dana osoba zachowuje się w taki, a nie inny sposób może okazać się niezwykle przydatne podczas kontaktów międzyludzkich i znacząco ułatwić współpracę, a także pomóc bardziej efektywnie zarządzać zespołem. Poznanie sposobu postrzegania rzeczywistości przez osoby o różnej osobowości umożliwia przewidzenie ich reakcji w związku z konkretnymi sytuacjami, a zatem może okazać się niezwykle przydatne podczas pracy zespołowej, co jest szczególnie istotne z punktu widzenia lidera, ponieważ wiedza na ten temat może znacząco ułatwiać dobór członków do zespołu, jak również kierowanie ich działaniami.

Osobowość można definiować na wiele sposobów, w zależności od przyjętego podłoża teoretycznego, jednakże najprościej można ją ująć jako pewną organizację właściwości psychicznych człowieka, która wpływa na jego zachowanie[1], w której w skład wchodzą jego specyficzne cechy oraz wzorce zachowania, jest względnie stała i warunkuje adaptację do otoczenia[2]. Temperament natomiast warunkuje sposób reagowania na konkretne wydarzenia (to czy dana reakcja w ogóle będzie mieć miejsce i jaki będzie miała charakter, jak również to, co będzie źródłem energii do jej wystąpienia)[3].

Jedną z koncepcji, która stanowi znaczące ułatwienie w zrozumieniu różnic w zachowaniach między ludźmi jest model kolorów T. Eriksona. Zakłada on istnienie 4 typów zachowania: czerwony, żółty, zielony i niebieski. Różnią się one między sobą w dwóch wymiarach: ekstrawersja a introwersja oraz nastawienie na realizację zadań i problemów a nastawienie na relacje z otoczeniem. Przy takim podziale należy pamiętać, że osoby charakteryzowane są poprzez poziom danego wymiaru, który może przybierać niższe bądź wyższe wartości, natomiast nie jest to zero-jedynkowe rozróżnienie.

Typ niebieski i zielony będzie osiągał wyższe wyniki na stali introwersji, natomiast czerwony i żółty na skali ekstrawersji. Typ niebieski i czerwony to typy nastawione na rozwiązywanie zadań i problemów, natomiast typ zielony i żółty będą nastawione na relacje z otoczeniem.

Każdy z tych typów będzie w odmienny sposób reagował na bodźce płynące z otoczenia, przy czym będą się ujawniały ich zarówno mocne, jak i słabe strony. Poszczególne kolory osobowości można scharakteryzować następująco[4]:

Dominujący czerwony:

Osoby wykazujące ten typ zachowań są bardzo ambitne, nastawione na działanie. Wyznaczają sobie wysokie cele i dążą do ich realizacji. Posiadają duże zasoby energii, którą wkładają w swoje działania, są pełne zapału i dynamiczne. Bezczynność nie jest dla nich.  Lubią podejmować wyzwania i rywalizować z innymi. Nie unikają ryzyka. W swoich działaniach są stanowcze, szybkie i z łatwością podejmują decyzje. W swoim zachowaniu są nieraz bezpośrednie, prostolinijne, jak i niecierpliwe. Lubią przewodzić innym, chętnie podejmują rolę lidera, jednakże zdarza się, że jeśli się zapędzą, zaczynają kontrolować współpracowników i ich działania, a wówczas są trudni we współpracy.

Inspirujący żółty:

Osoby o typie żółtym mają więcej pomysłów, niż motywacji do ich zrealizowania. Są to osoby twórcze, spontaniczne. Myślą w sposób nieszablonowy, mają naturalną smykałkę do tworzenia nowych, interesujących rozwiązań problemów, lecz łatwo się nudzą. Są otwarte, bardzo komunikatywne, łatwo przekonują innych. Mają optymistyczne nastawienie, duże pokłady energii, a w swoich działaniach kierują się intuicją i szybko podejmują decyzje, jednakże często ich racjonalne uzasadnienie bywa problematyczne. Są otwarte na nowe doświadczenia, kierowane ciekawością otaczającego świata. Jednakże gdy ich swoboda będzie nieograniczona, mogą łatwo stracić umiar, nie pozwalając innym zabrać głosu, czy oddalając się od realizacji zadań.

Stabilny zielony:

Zielonych można spotkać najczęściej. Ten typ to swoista „oaza spokoju”. Osoby „zielone” charakteryzują się zrównoważeniem, nie wyróżniają je skrajne cechy pozostałych typów, są mniej od nich aktywni. Są cierpliwe, ostrożne i opanowane. Ważne jest dla nich utrzymywanie pozytywnych relacji z otoczeniem, starają się do niego dopasować, nie lubią konfliktów. Są dobrymi słuchaczami, których ciekawią zarówno inni ludzie, jak i ich pomysły. Działają kolektywnie, lubią pracę w zespole. Są miłe, empatyczne, godne zaufania i pomocne. Można na nich polegać. Nie lubią zmian, preferują stabilne i przewidywalne otoczenie. Jednakże mogą być bardzo niezdecydowane,  a przez to utrudniać komunikację.

Analityczny niebieski:

Osoby o typie niebieskim charakteryzuje logiczne i racjonalne podejście. W swoich działaniach są bardzo dokładne i systematyczne. To realiści, podchodzący z dystansem do różnych kwestii. Osoby niebieskie są bardzo ostrożne i przezorne. Skrupulatnie analizują wszystkie fakty zanim podejmą się reakcji. Są dociekliwe, a zarazem obiektywne. Przestrzegają ustalonych zasad, są metodyczne i konwencjonalne. To perfekcjoniści, dobrze zorganizowani, wkładający najwięcej energii w organizację. Unikają zaangażowania, wolno reagują, są spokojne i zrównoważone. Jednakże skłonność do podważania i krytykowania wszystkiego i wszystkich może być przyczyną występowania podejrzliwości i wątpliwości w stosunku do nich.

Wśród osób, które nas otaczają najłatwiej rozpoznać typy jednokolorowe, jednakże ich występowanie jest stosunkowo rzadkie. Zdaniem Eriksona osób charakteryzujących się tylko jednym z tych typów w populacji jest najmniej, bo około 5%. Nieco częściej można spotkać typy dwukolorowe, bo stanowią ok 8% ogółu osób. Wśród nich częściej można spotkać połączenia typów: czerwonego z niebieskim, czerwonego z żółtym, żółtego z zielonym oraz zielonego z niebieskim, choć zdarzają się również jednostki łączące cechy antagonistyczne, jak na przykład zielonego z czerwonym. Najtrudniej jest rozpoznać osoby łączące trzy typy kolorów, jednakże stanowią one najbardziej liczną grupę. W takim wypadku zachowanie należy analizować biorąc pod uwagę czynniki sytuacyjne, ponieważ będzie się ono zmieniało w zależności od nich.

Podsumowując, wybór osób, z jakimi współpracujemy często nie zależy od nas. Bywają sytuacje w których sami możemy dobrać odpowiednich członków do zespołu, niekiedy decyzja ta zostaje nam z góry narzucona. Nierzadko wyboru współpracowników dokonuje się przez pryzmat preferencji podobnych typów, ponieważ wydaje się on naturalny – wówczas wzajemne zrozumienie, a co za tym idzie, komunikacja, jest łatwiejsza. Jednakże realizacja zadań w takiej grupie może okazać się daleka od optymalnej. Dla zapewnienia efektywności, podczas doboru członków należy kierować się różnorodnością, ponieważ każdy z typów ma specyficzne mocne i słabe strony, a zatem w inny sposób wpływa na pracę zespołu, wnosi inne wartości. Świadomość tych odmienności, ich zrozumienie oraz wykorzystanie tej wiedzy w kierowaniu działaniami zespołu stanowią klucz do sukcesu, za pomocą którego możliwe jest znaczące ułatwienie i zwiększenie efektywności w realizacji jego zadań.

Autorka: Weronika Gąsiorek

Bibliografia:
Thomas Erikson, "Otoczeni przez idiotów", Wielka litera, Warszawa 2017.
Kazimierz Obuchowski, "Zmiany osobowości", Założenia i tezy, Forum psychologiczne. 1997, 2 (2).
Grażyna Światowy, "Zachowania konsumentów", PWE, Warszawa 2006.

Spis rysunków:
Rysunek 1 -  Obraz autorstwa freepik na Freepik 
Rysunek 2 - Obraz autorstwa rawpixel.com na Freepik
Rysunek 3 - Obraz autorstwa rawpixel.com na Freepik
Rysunek 4 - Obraz autorstwa rawpixel.com na Freepik
Rysunek 5 - Obraz autorstwa rawpixel.com na Freepik

Przypisy:
[1] Kazimierz Obuchowski, "Zmiany osobowości. Założenia i tezy", Forum psychologiczne, 1997, 2 (2).
[2] Grażyna Światowy, "Zachowania konsumentów", Wydawnictwo PWE, Warszawa 2006.
[3] Thomas Erikson, "Otoczeni przez idiotów", Wydawnictwo Wielka litera, Warszawa 2017.
[4] Tamże.